گزارش سالانه میلادی ۲۰۱۹ حاصل جمع‌آوری بیش از ۳۵۰ گزارش از وضعیت حقوق بشر  در  مناطق بلوچ نشین ایران شامل استان سیستان و بلوچستان شرق هرمزگان و جنوب کرمان از اول ژانویه تا دسامبر سال گذشته است.

گزارش پیش رو شامل بخش های متعددی از جمله حقوق کودکان، کارگران، زندانیان، احضار و بازداشت و کشته شدن سوختبران مرزی و شلیک مستقیم گلوله از سوی نیروهای مسلح به سوی شهروندان است.

تیراندازی ماموران و نیروهای مسلح به سوی شهروندان یکی از نگرانی های مردم و فعالان منطقه است و انتقادات و گلایه های مکرری در این زمینه از سوی نمایندگان بلوچ در مجلس شورای اسلامی و علما و معتمدان شده اما تا کنون نشانه های چندانی در بازبینی در این رفتارها صورت نگرفته است.

در خصوص نقض حقوق کودکان باید اشاره کرد که کودکان بلوچ هم از تبعیض مستثنا نیستند و به همراه سایر کودکان اقلیت های اتنیکی علاوه بر کشته شدن توسط گلوله نیروهای مسلح همچنان از حق آموزش به زبان مادری و حق تحصیل به خاطر نداشتن هویت محروم هستند. زیرا از منظر ماده‌ ۳۰ کنوانسیون حقوق کودک «در کشورهایی که‌ اقلیت‌های قومی و مذهبی و یا اشخاص‌ بومی زندگی می‌کنند، کودکی که‌ متعلق‌ به‌ این‌ اقلیت‌ها است‌ باید به‌ همراه‌ سایر اعضای گروهش‌ از حق‌ برخورداری از فرهنگ‌ و تعلیم‌ و انجام‌ اعمال‌ مذهبی خود و یا زبان‌ خویش‌ برخوردار باشد.»

درباره زندان های استان باید گفت که به خاطر شرایط آب و هوایی دور بودن از مرکز کشور و دشواری رفت و آمد، معمولا سیستم قضایی کشور از زندان های سیستان و بلوچستان به عنوان تبعیدگاه استفاده می‌کند و علاوه بر اینها زندانیان از مشکلات مضاعفی چون نبود امکانات حداقلی رنج می‌برند که در این گزارش به شرح مشکلات زندانیان نیز پرداخته شده است.

باوجود تلاش شبانه روزی اعضای کمپین فعالین بلوچ در جمع آوری گزارشات و مستندسازی، به خاطر محدودیت هایی که از سوی حکومت ایران برای فعالین حقوق بشر اعمال می‌شود و ارگان های حقوق بشری از فعالیت در ایران محروم هستند، با در نظر گرفتن امنیتی بودن این استان ممکن است شمار زیادی از گزارشات به دست این مجموعه نرسیده باشد.

هیئت تحریریه کمپین فعالین بلوچ

حقوق شهروندی

در سال ۲۰۱۹ میلادی مجموعا ۱۴۹ شهروند بلوچ بازداشت شدند، بازداشت این شهروندان بیشتر مرتبط با جرائم سیاسی و امنیتی بوده است؛ همچنین شمار قابل توجهی از شهروندان نیز در اعتراضات بازداشت شدند. همچنین دست‌کم ۱۱۶ شهروند زخمی و ۱۶۴ شهروند نیز کشته شدند که ۲۵ نفر این تعداد از تبعه افغانستان هستند. بیشتر این افراد در هنگام سوختبری و با شلیک مستقیم نیروهای انتظامی کشته شدند و شماری دیگر نیز در تصادفات جاده ای ناشی از تعقیب و گریز ماموران و درگیری طایفه ای در بلوچستان جان باختند.

کشته شدن شهروندان در تصادفات جاده ای از جمله مواردی است که شهروندان بلوچ همواره پیگیری های قانونی را انجام داده اند اما تاکنون به نتیجه ای نرسیده اند، عدم استاندارد بودن جاده ها و نبود زیر ساخت های لازم و همچنین تعقیب و گریز سوختبران از عوامل اصلی این حوادث است.

همچنین دست‌کم ۲۴ شهروند به مراکز امنیتی و دادگاه احضار شدند که آمار واقعی به مراتب بیشتر است اما فشار نهادهای امنیتی برای کتمان آن باعث عدم گزارشگری در این زمینه می شود. عمده این احضار ها از سوی وزارت اطلاعات صورت گرفته و برای اعمال فشار بیشتر به روی فعالین مذهبی و روحانیون اهل سنت بوده است.

همچنین‌باید گفت که در سال گذشته میلادی دست‌کم ۱۰۰ نفر از ساکنین روستای «درگز دشتیاری» از توابع شهرستان چابهار به ویروس  HIVمبتلا شدند.

در ماه نوامبر سال گذشته میلادی یک منبع مطلع در این باره به کمپین فعالین بلوچ گفت: «از سال قبل بحث ایدز بیش از ۱۰۰ نفر در این روستا مطرح است اما هیچ توجهی از سوی مسئولان حکومتی صورت نگرفته و این تعداد ایدز برای روستای ۸۰۰ خانواری وحشتناک است و علل و اسباب واقعیش مشخص نیست.»

اعدام

دست‌کم ۱۵ اعدام و ۳ صدور حکم اعدام در سال گذشته میلادی به ثبت رسید که از این بین ۶ زندانی متهم به قتل و ۹ زندانی دیگر نیز از بابت اتهام های مواد و مخدر نگهداری شدند.

اجرای حکم اعدام این زندانیان در حالی صورت گرفته که ممکن است به استناد «اعترافاتی» باشد که احتمال میرود از طریق شکنجه یا دیگر رفتارهای بیرحمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز به دست آمده است.

اعدام زندانیان مواد مخدر در حالی صورت گرفته که طبق دستورالعمل اجرایی الحاق یک ماده به قانون مبارزه با مواد مخدر که توسط رییس قوه‌قضاییه به تمام مراجع قضایی کشور ابلاغ شده، قضات اجرای احکام کیفری مکلفند در اسرع وقت ضمن توقف اجرای حکم محکومان به اعدام، پرونده آنها را مورد بررسی قرار دهند. اما با این‌وجود پیشتر دادستان کل کشور با اشاره به اصلاح اعدام در قانون جدید مبارزه با مواد مخدر گفت که «از نظر ما اصلاحی که در مجلس شورای اسلامی نسبت به مجازات اعدام قاچاقچیان مواد مخدر انجام شد یک اصلاح ناقص بوده است».

کارگران

در سال گذشته دست‌کم ۲۰۴ مورد نقض حقوق کارگران احراز شده که شامل مواردی همچون مرگ بر اثر عدم رعایت ایمنی کار توسط کارفرمایان، اعتصاب به‌خاطر عدم دریافت حق‌الزحمه، تهدید به اخراج به‌دلیل اعتراض به عدم دریافت معوقات مزدی بوده است.

به علت نبود سندیکاهای کارگری در بلوچستان و جو امنیتی موجود در استان باعث تضعیف گزارشگری در این حوزه شده است.

حقوق زنان

در خصوص زنان بلوچ لازم به اشاره است که همچنان نسبت به سایر زنان ایران به خاطر بافت سنتی و مذهبی بیشتر در معرض خشونت خانگی قرار دارند.

برخی از زنان بلوچ با وجود نارضایتی از زندگی مشترک خود، بخاطر وابستگی اقتصادی به شوهر، ترس از دست دادن فرزندان و رعایت آداب و رسوم فرهنگی و سنتی، به زندگی با همسر آزارگر خود ادامه می‌دهند. همچنین بسیاری از زنان خشونت‌دیده به دلیل آگاهی از واکنش‌های همسر، از شکایت به مراجع قضایی و انتظامی خودداری می‌کنند.

همچنین در برخی مناطق و روستاهای استان سیستان و بلوچستان هنوز «کودک همسری» اتفاق می‌افتد و زنان این منطقه، چنانچه دختران در سنین پایین خواستگار داشته باشند، باید ازدواج کنند، چون هزینه‌های خانواده از این طریق کاهش پیدا می‌کند.

آمار بالای مرگ و میر مادران از جمله دغدغه های اصلی فعالان حقوق زنان در بلوچستان است، بطوریکه به‌خاطر دور بودن از مرکز و نبود مراکز درمانی و بیمارستان کافی در این استان بسیاری از مادران ساکن در روستاهای استان به آمبولانس دسترسی ندارند و مجبورند در همان روستاها زایمان کنند.

در ماه ژوئیه سال ۲۰۱۹ سه خواهر بلوچستانی از طایفه دهانی‌ها به قصد نجات جان خود به پاکستان گریخته‌اند.

به گفته خواهران دهانی، دایی‌ سرپرست آنها را تهدید به قتل کرده است. این مرد قصد داشته تا یکی از خواهران (سمیره) را به اجبار به ازدواج یک مرد معتاد عراقی درآورد. غلام‌رسول دهانی پس از مخالفت سمیره با این ازدواج به دلیل اعتیاد مرد مذکور، خواهران را تهدید به قتل کرده است. در آن زمان، روزنامه ایندیپندنت اردو و عرب نیوز با انتشار یک مصاحبه اختصاصی با سمیره، رشیده و حافظه در مقر سازمان پناهگاه سریم برنی خبرِ فرار این خواهران از قتل ناموسی به پاکستان را در صفحه اول خود منتشر کردند.

حقوق کودکان

در سال گذشته میلادی دست‌کم یک کودک ۱۱ ساله با هویت «علیرضا بانی»  ثبت شده است. این حادثه به دنبال تیراندازی ماموران یگان تکاوری دلگان به سمت یک موتور سیکلت در تاریخ ۱۹ اردیبهشت ۹۸ رخ داد.

استان سیستان و بلوچستان از محروم‌ترین مناطق ایران و درگیر با فقر، بیماری، کمبود آب و غذا است. در این بین، عمده کودکان و نوجوانان در خانواده‌هایی فقیر زندگی‌ می‌کنند و بخش دیگری نیز فاقد سرپرست یا بدسرپرست هستند.

مهدی عبادی مدیرکل کمیته امداد سیستان و بلوچستان در سال گذشته میلادی در مصاحبه ای با رسانه های ایران اعلام کرد که این استان ۳۹۰۰ کودک بی‌سرپرست و فاقد حامی دارد.

براساس گزارش‌ها بازماندگی از تحصیل در استان‌های محروم ایران شدت بیشتری پیدا کرده است.

همچنین باید گفت که پوشش تحصیلی ابتدایی در کل کشور را  ۹۸,۶ درصد است اما به گفته محمدرضا واعظ مهدوی مشاور وزیر کار، این میزان در سیستان بلوچستان ۴ درصد پایینتر از میانگین کشوری است.

از موارد مورد اشاره به نقض حقوق کودکان می‌توان به کودکان بدون شناسنامه اشاره کرد که به خاطر نداشتن هویت همه ساله در اقصی نقاط این استان از تحصیل محروم می‌شوند.

در سال گذشته میلادی مشاور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نرخ عدم پوشش تحصیلی در شهرهایی مانند سرباز، راسک، دشتیاری و مهرستانِ استان سیستان و بلوچستان را «بسیار بالا» خواند و با اشاره به این مسئله که در دخترها دوبرابر بیشتر دیده می‌شود گفت «نرخ

پوشش ابتدایی در سرباز ۸۶ درصد است یعنی ۱۴ درصد کودکان به مدرسه وارد نمی‌شوند. می‌توان گفت از این ۱۴ درصد عدم پوشش دختر ها دو برابر پسرهاست.»

در قسمت جنوبی استان با گسترش فقر شرایط برای کودکان بسیار بغرنج است و وضعیت فضاهای آموزشی در استان سیستان‌ وبلوچستان بسیار نامتوازن گزارش شده است. مدارس غیرمقاوم، کپری، خشتی و گلی انگیزه را از معلمان دارای رتبه علمی مطلوب برای حضور در مدارس حوزه جنوبی سیستان‌ و بلوچستان کمرنگ و بی‌رنگ کرده و در مواردی نیز دیده شده برخی از معلمان آموزش‌وپرورش در استان مدارک مرتبط ندارند.

علیم یارمحمدی نماینده مجلس شورای اسلامی در زاهدان درباره کودکان و نوجوانانی که به خاطر وضعیت نامناسب اقتصادی مجبور به سوختبری می‌شوند در سال گذشته میلادی در مصاحبه‌ای با روزنامه ایران گفته بود «در بین این افراد از تمامی اقشار سنی حضور دارند و اقدام به این کار می‌کنند، منطقه بلوچستان مرکزی و جنوبی در حال حاضر ۱۲۰ هزار

بازمانده از تحصیل با رده سنی ۶ الی ۱۸ سال دارد که بنابر دلایل موجود از تحصیل و رفتن به مدرسه بازمانده اند، خواه یا ناخواه این دانش آموزان بازمانده از تحصیل باتوجه به وضعیت فقری که در این مناطق وجود دارد در صدد مقابله با آن بر می آیند و قصد دارند به خانواده خود کمک کنند،در نتیجه با توجه به رواج قاچاق سوخت در این مناطق به سمت آن سوق داده می شوند و اقدام به جابجایی و انتقال مواد سوختی به آن سوی مرزها می کنند. بدین ترتیب حضور کودکان ۶ ساله تا نوجوانان ۱۸ ساله در مسیر قاچاق سوخت چشمگیراست.  متاسفانه این گرایش به سمت قاچاق سوخت که از سوی کودکان و نوجوانان صورت می گیرد حاصلی جز افزایش آمار بی سواد های کشور و همچنین بالا رفتن تعداد کودکان کاری را در پی ندارد و مشکلاتی دیگر را به باقی مشکلاتی که در منطقه وجود دارد.»

حقوق زندانیان

در سال گذشته میلادی دست‌کم ۱۰  مورد مرتبط با نقض حقوق زندانیان از جمله ضرب و شتم، ممنوعیت ملاقات حضوری و کابینی به دنبال اعتراض زندانیان نسبت به شرایط نامناسب زندان به وقوع پیوسته است.

همچنین دست‌کم یک زندانی به‌دلیل قصور پزشکی جان باخت.

در خصوص نقض حقوق زندانیان باید گفت که از دوسال قبل زمانیکه ایرج نوربخش به ریاست زندان سراوان منصوب شده گزارشات متعددی از افزایش فشار و شکنجه به روی زندانیان منتشر شده و این امر روند صعودی پیدا کرده است. در سال گذشته میلادی دست‌کم دو زندانی در این زندان به خاطر اعمال فشار روحی و روانی از سوی ماموران زندان به نام های «رحیم حسین‌بر» و «عمران میرکازهی» دست به خودکشی زدند.

عموما زندانیان استان سیستان و بلوچستان تحت شرایط بسیار نامناسبی در این زندان نگهداری می‌شوند و با مشکلات مضاعفی از جمله محرومیت از تغذیه مناسب، عدم رسیدگی پزشکی، بدرفتاری مسئولین بهداری با زندانیان بیمار، عدم اعزام بیماران به مراکز درمانی خارج از زندان حتی در موارد بسیار ضروری، نبودن وسایل موردنیاز در فروشگاه زندان، قیمت بالای مواد غذایی و کیفیت بسیار پایین آنها، نبود وسایل گرمایشی و سرمایشی حتی با هزینه‌های شخصی، محرومیت از جای خواب مناسب، رفتار نامناسب مسئولین با زندانیان، ندادن حقوق متناسب با ساعات کار زندانیان در بخش اشتغال و تهدید آنها به اخراج و انتقال به قرنطینه در صورت اعتراض و… مواجه هستند.

از دیگر مواردی نقض حقوق زندانیان می‌توان به ممانعت از اقامه نماز جماعت اهل سنت در زندان‌های سیرجان، سراوان و زابل اشاره کرد.

اقلیت های مذهبی

قانون اساسی ایران به سُنّی ها حقوق برابر نداده است و بنا بر اصل ۱۱۵ قانون اساسی معین کرده که کاندیداهای ریاست جمهوری باید بر مذهب رسمی کشور یعنی «شیعه» باشد و این اصل غیر قابل تغییر عنوان شده است.

در سال ۲۰۱۹ میلادی علاوه بر اعمال فشار ها و بازداشت بیش از ۵۰ تن از فعالین اهل سنت بلوچ، شهروندان بهایی نیز از خطر بازداشت و آزار و اذیت در امان نماندند؛ در سال گذشته دست‌کم ۳ شهروند بهایی در زاهدان دستگیر شدند.

شهروندان بهایی در ایران از آزادی‌های مرتبط به باورهای دینی محروم هستند، این محرومیت سیستماتیک در حالی است که طبق ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده ۱۸ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی هر شخصی حق دارد از آزادی دین و تغییر دین با اعتقاد و همچنین آزادی اظهار آن به طور فردی یا جمعی و به طور علنی یا در خفا برخوردار باشد.

اینترنت

در زمان اعتراضات آبان‌ماه ۹۸ اینترنت در منطقه بلوچستان  بیش از بیست روز قطعی را تجربه کرد در این زمان گزارشهایی از بازداشت شماری از معترضان در ایرانشهر و زاهدان به دست آمد اما با قطعی اینترنت دسترسی به جزئیات بازداشت و نحوه سرکوب نیروهای امنیتی و تایید اخبار با مشکل مواجه شد.

علیرغم این مشکلات باید گفت که در استان سیستان و بلوچستان ضریب پایین اینترنت و دشواری دسترسی به منابع تحقیقاتی که امروزه از طریق اینترنت امکان پذیر است موجب بروز مشکلات جدی برای دانشجویان و کسب و کار های اینترنتی شده است.